De Verlichting van J.A.A. van Doorn

maandag 23 juli 2007

Vorige week hoorde men het zoete fluiten van La Vogelaar. Zoals u weet pleitte zij voor een soort religieus ritsmodel waarbij ook de islam op tijd en op zijn beurt in mag voegen in de Nederlandse religieuze verkeersstromen. Best. Herkauwer wil het niet hebben over de eerste reacties. Een dag of wat later begon de Nederlandse intelligentsia allerlei duiten in zakjes te doen om de lezertjes uit te leggen wat allemaal onder Vogelaars judeo-christelijke beschaving verstaan kon of moest worden.

Onder hen: J.A.A. van Doorn. Deze is een soort nestor onder de Spectators van vandaag de dag. Hij meldde afgelopen zaterdag in Trouw:

‘Veel gekker is dat het nu juist niet het jodendom en christendom zijn geweest, die deze gelijkheid hebben bewerkstelligd maar seculiere ideologieën als het liberalisme en socialisme, stammend uit de religievijandige Verlichting.’

U begrijpt, hij kapittelt Vogelaar hier met betrekking tot diens zacht gezegd tekortschietend historisch begrip over de herkomst van sommige van onze verworvenheden.

Maar ‘religievijandige Verlichting’?

Daar zouden Newton, en horden verlichte jongens en meisjes met hem, raar van opgekeken hebben. Zelfs Kant. Wat de Verlichting van vrijwel elk land en elke aard voorstaat is een ordentelijk en volwassen gebruik van de rede. Dat is alles. Dat mag niet geblokkeerd worden door machtswoorden van zich religieus noemende gezagsdragers. Religie kan best - tenzij religieuze uitspraken contradictorisch met de rede zijn, zich daarmee niet verdragen. Dan moet er es gekeken worden of dit wel waarlijk religieuze en mogelijke waarheden betreft.

Dit leidt soms, in sommige gevallen, in sommige landen, ertoe dat volgers van de Verlichting zich - doorgaans geheel terecht - keerden tegen praktijken, voorschriften, clergé en dogmatiek van dominante kerken. Daarmee keerden en keren zij zich nog niet tegen religie.

Herkauwer heeft een beetje de idee dat Eminentissimus Spectatorialissimus Van Doorn zijn kennis put uit een schoolboekje uit diens jeugd, waar DE Verlichting uitsluitend iets Frans was, en waarschijnlijk bestond uit bepaalde polemische uitspraken van de heer Voltaire of misschien zelfs D’Holbach. Die hadden het niet erg op met gebeneficieerde bisschoppen of volgevreten abten en zeiden daarom wel es venijnige dingen over religie.

Dat gaf daarom al in de achttiende eeuw hier te lande sommige zeer orthodoxe protestanten aanleiding stelling te kiezen tegen elke verbetering, want vies en voos en frans en gevaarlijk. Dit tot spijt van velen van hun geloofsgenoten in ons land die vaak én verlicht én erg christelijk waren; net als in Zweden, Amerika, Duitsland, Engeland en zo nog wat randgebieden.

Iemand die zegt dat DE Verlichting religievijandig is, moet die verkeerde schoolboekjes weggooien en gewoon een paar studies over de Verlichting lezen uit de laatste vijftig jaar.

Dus lezers, niet zo erg naar Van Doorn luisteren. Dat is gevaarlijk. Voor je het weet is er een volslagen onnodige burgeroorlog gaande tussen de soepuitdelers van majoor Bosshardt en en de vriendinnen van Elma Verhey.

U mag wel naar hem luisteren als hij vertelt wat er in het lunchkoffertje van Luns zat, tijdens de Nieuw Guinea-crisis. Daar is hij redelijk goed in.