Emile Fallaux en Lavater

maandag 6 augustus 2007

Af en toe denkt Herkauwer dat een bepaald type uitspraken nooit meer gedaan wordt. Hij vergist zich. Emile Fallaux meldt in zijn hoofdredacteurlijke editoriale, in de laatste Vrij Nederland, over de aan Herkauwer verder volmaakt onbekende Arnold van Bruggen:

‘Het is de persoon van Arnold van Bruggen, in 1979 geboren op Texel. Voor zijn journalistieke werk reist Arnold de halve wereld rond, maar iets van het eiland is in hem blijven zitten. Een soort van montere door-weer-en-wind onverzettelijkheid. En opgroeien met het wijdse uitzicht over het wad geeft kennelijk een scherpe blik voor wat er in de verte gebeurt.’

Daarna vervolgt Emile met vreugdevol mee te delen dat deze Thomas nog tijdens diens studietijd al helemaal naar Albanië gereisd was. Tjonge. Dat moet tegen 2000 gebeurd zijn. Avontuurlijk.

Nu wil Herkauwer graag aannemen dat Tessel allerlei gunstige invloeden op een mens kan uitoefenen; hoewel hij over Tessel betrekkelijk weinig gehoord heeft sinds Tesselschade. Nico Dros koos Tessel in 1991 als locatie voor zijn roman Noorderburen, spelend rond 1810. Een verlichtingsaanhanger probeert daar de Tesselaars iets bij te brengen. Dat loopt slecht af natuurlijk want de Tesselaars zijn bekrompen en kleingeestig. Insulair zogezegd.

Kortom, aan de hand van landschap en lokaal klimaat kun je blijkbaar verschillende conclusies trekken. Emile moet het wel oneens zijn met Dros. Want Emile weet natuurlijk precies waarom eenzelfde landschap eerst mensen als Homerus, Plato, en zo nog enige honderden anderen genereert, en twee millennia later voornamelijk fetaproducenten.

Emile is, denk ik, een beetje blijven steken bij de theorieën van Lavater (1741-1801), Die probeerde rond 1780 voor het eerst een beetje orde te brengen in allerlei opvattingen over karakter, landsaard, klimaat. Zonder ingewikkeld te doen: dat liep uit op generalisaties die u nog steeds in reisgidsen kunt terugvinden. Dan zijn de zuiderlingen altijd sanguinisch en (gek genoeg) behoorlijk rationeel, terwijl bijvoorbeeld de Nederlanders wegens hun dampige klimaat en waterachtige levensomstandigheden flegmatiek zijn en prijs stellen op gezond verstand. Later probeerde men dat nog wetenschappelijker te maken: Gall probeerde rond 1800 aan de hand van schedelmetingen vast te stellen of iemand een knobbel bezat die hem predisponeerde tot bijvoorbeeld wiskunde.

Herkauwer houdt daar snel over op, want voor je het weet wordt hij jarenlang lastig gevallen door Hugo Before Christ die hem van nazisme beticht.

Goed. Emile weet dus op voorhand welke talenten zijn Sil de Strandjutter ten toon zal spreiden op grond van het type beukenhaag rond zijn geboortehuis.

Eigenlijk hebben we daar allemaal wel eens last van. Herkauwer denkt zelf ook wel eens dat Nederlandse vrouwen op een bepaalde manier lopen omdat het, op het drassige eiland der Bataven, moeilijk was hoge hakken uit te proberen.

Maar hij heeft nog nooit beweerd in de inleiding van een boek of teksteditie dat de Nederlanders in de achttiende eeuw natuurlijk christelijk-verlicht moesten worden, omdat uit de vaderlandse Rembrandteske wolkpartijen het bestaan van een Oppermacht afgeleid moest worden.