Laplandse couranten (1)

donderdag 23 augustus 2007


Herinnert u zich dat Haagse nufje, in 1764 op vakantie in Amsterdam? Ongeveer een week geleden publiceerde Herkauwer in vier afleveringen haar belevenissen, gebaseerd op haar ‘dagboek’ in de Boekzaal der Heeren en Dames.

Haar ghostwriter Kersteman, zo viel Herkauwer op, laat dit volstrekt lege wezen toch nog vier dingen lezen, tijdens een drie weken durende periode.

In het eerste geval leest zij niet eens zelf. Neef Jochem leest haar ‘de Kwakzalversbriefjes’ voor (20 september). Welke lectuur hiermee bedoeld wordt is Herkauwer een raadsel. Gaat het om een soort reclamefolders van charlatan-medici, astrologen? Misschien hebben de lezers een advies hierover.

Ook leest nufje de Nieuwsvertelder (26 september). Zij laat de knecht een nummer halen. Nu bestaan er genoeg blaadjes met die naam. Zij geven doorgaans het meest opvallende nieuws, en misschien een beetje roddel. Echt leesvoer voor iemand zonder hersens die wil weten of er ergens brand geweest is, en of Wouter Bos er in ’t geniep een extra vriendin op nahoudt. Het Persmuseum heeft zo’n Nieuws-vertelder uit de periode 1764-1791. (1)

Een beetje verbazend is dan, dat nufje zich waagt aan een zwaar spectatoriaal geschrift als De Denker. Zij heeft dan ook moeite met acht pagina’s denk-stof. ‘De Denker half uitgelezen, omdat hy my verveelde’ (22 september). ‘Het overschot van de Denker gelezen’ (26 september). Nee - nichtje heeft duidelijk niet het talent om een bachelorscriptie te schrijven; zelfs al mag zij van tante Ella Vogelaar alles overschrijven uit de Wikipedia.

Dan de vierde tekst. Op 3 oktober tekent zij aan: ‘De Laplandse Courant op myn bed gelezen.’

Ook hier is het niet moeilijk vast te stellen om welk blad het gaat. (2) Het moet de Oprechte Onvervalschte Laplandze Courant zijn, waarvan Ton Jongenelen zegt dat die in 1763 verscheen en geschreven werd door Willem Ockerse. (2) Pim van Oostrum behandelde die courant al eerder. (3) Het is een ‘krant’ (tijdschrift) vol grapjes en fake-berichten, Nu ja, helemaal fake is niet alles, want de lezer werd geacht te zoeken naar welke personen soms schuilgaan achter de mysterieuze berichten. Om die reden werd het blad dan ook in Amsterdam verboden. (4)

Tot zover geen probleem. Maar ineens begon Herkauwer tóch een probleem te zien. En wel rond het idee ‘Laplandse courant’. Waarom?

(wordt vervolgd)

(1) Waarschijnlijk bestond het al eerder, en was Kersteman in (een deel van) die periode de schrijver. A.J. Hanou besprak een nummer uit 1758 in 'De Hollandsze Weeklyksze Nieuws-Vertelder (1758). Beelden van de Vrijmetselarij 14.' In: Thoth 49 (1998) 2, p. 51-57.
(2) Zie MedJCW 28 (2005), p. 26.
(3) W.R.D. van Oostrum, ‘De Oprechte Onvervalschte Laplandze Courant’, in MedJCW 24 (2201) p. 87-89.
(4) Ton Jongenelen, Van smaad tot erger [...]. Amsterdam 1998, nr. 87.