Die Schone Hollanderin (1815)

donderdag 20 december 2007

Goethe (ha! eindelijk een bekende naam, denken sommigen van u) - Goethe, zestig jaar oud, raakte blijkbaar even hoteldebotel van een vijftienjarig Hollands meisje. In 1813. Herkauwer las hierover onlangs iets in een oud artikel (1) en vond het voorval aardig genoeg om het u te vertellen.

Goethe, op reis, dineert op 30 september 1815, in Mannheim, bij een oude Hollandse vriend. Dat is Paul Strick, vrijheer van Linschoten. Paul is een oude radicale patriot, die na 1795 gezant in Württemberg werd, maar na lang aandringen van de hertog van Württemberg (Paul steunde in diens land allerlei democratische heethoofderij) door de Republiek ontslagen werd. Paul is een boek waard - maar dat is een ander verhaal.

Goethe dineert dus bij Paul. Tot zijn schrik ziet hij dat er voor dertien mensen gedekt is. Blijkbaar vindt hij dat maar niets, maar zestigplussers hebben wel vaker vreemde opvattingen.

Oplossing: er wordt een stoel bijgezet voor de vijftienjarige dochter des huizes, Betty. Betty is geen heksje in een zwaveltruitje. Betty is mooi, bekoorlijk en geestig. Heeft ze groene ogen? Dat vertelt het verhaal niet. Wél dat zij een ringetje met een kleine smaragd droeg. En Goethe maakt ’s avonds een gedicht:

BEDENKLICH

Soll ich von Schmaragden reden
Die dein Finger lieblich zeigt?
Manchmal ist ein Wort vonnöthen
Oft ist’s besser dass man schweigt.

Also sag’ ich: dass die Farbe
Grun und augerfreulich sey;
Sage nicht dass Schmerz u Narbe
Zu befurchten nah dabey.

Immerhin! Du magst es lesen,
Warum übst Du solche Macht:
So gefährlich ist Dein Wesen
Als erquicklich der Schmaragd.

Goethe knutselt nog een paar jaar aan deze verzen. Maar hij neemt het tenslotte op in zijn beroemde bundel West-östlicher Divan (1819). Die bundel is eigenlijk geheel aan een andere geliefde gewijd, Marianne Jung.

Maar er zit dus een Nederduits meisje tussen.

(1) W. Graadt van Roggen, ‘Utrechtsche schimmen uit Goethe’s kring’. In: Jaarboekje van Oud-Utrecht 1938, p. 59-105. (Een portret van Betty tegenover p. 59).