Maconnieke archiefwijzer

woensdag 6 februari 2008

Aangezien de vrijmetselarij vermoedelijk het grootste genootschap is geweest in de lange achttiende eeuw, en omdat daar na 1750 een gigantische instroom plaatsvond van burgers, intellectuelen en schrijvers, bekeek Herkauwer met enige nieuwsgierigheid de een week of twee geleden uitgekomen

Archiefwijzer maçonnieke archieven. Overzicht van historische archieven van Nederlandse vrijmetselaarsorden in openbare collecties. Stichting OVN, 2007. (OVN is bereikbaar onder info@stichting.ovn.nl)

Let wel: het betreft hier openbare collecties. De gigantische verzameling van archieven in het Cultureel Maçonniek Centrum (Den Haag) wordt wel genoemd, maar u zult geen opgave vinden van wat u daar allemaal kunt vinden.

Eerlijk gezegd: deze inventarisatie levert niet veel belangwekkends op. U krijgt een menigte vermeldingen van hier en daar te vinden lidmaatschapsbewijzen, correpondentie, enzovoorts. Toch: het valt op dat er nog zoveel loge-archieven bewaard zijn gebleven buiten de verzameling in het CMC. Zoals (deel)archieven van loges. Herkauwer zag bij het doorbladeren genoemd archieven van de loge De Geldersche Broederschap te Arnhem (vanaf 1786); Het Vrij Geweten te Breda (vanaf 1791), Silentium te Delft (vanaf 1801); De Broedertrouw te Doetinchem (vanaf 1784); La Flamboyante (plusm. 1810), L’Union Fraternelle (vanaf 1791) en L’Union Durable (vanaf 1800), alle te Dordrecht; L’Union Provinciale te Groningen (vanaf 1771); Vicit Vim Virtus te Haarlem (vanaf 1788); Le Profond Silence te Kampen (vanaf 1770); La Vertu te Leiden (vanaf 1757); La Persévérance te Maastricht (vanaf 1788); St. Lodewijk te Nijmegen (vanaf 1742); Frédéric `Royal te Rotterdam (vanaf 1759); La Candeur te Culemborg (vanaf 1784); De Goede Hoop te Kaapstad (vanaf 1772).

Een enkel smaakmakertje daarnaast: Het Toneelmuseum te Amsterdam bezit ui 1930 een toneelstuk Cagliostro: toovenaar, vrijmetselaar en spiritist, tragicomedie in negen tafereelen (1930). Het ding zit niet in de NCC, dus wat is het?

Opvallend: in deze op basis van een aan de archieven gestuurde enqueteformulier gemaakte inventarisatie is niets te vinden van gegevens in kerkelijke archieven. Zijn die niet meegenomen? Verder is er natuurlijk veel meer te vinden dan wat hier opgegeven is. Voorbeeld: Arno van de Brand schreef nogal wat artikelen over ambulante loges (loges zonder vaste verblijfplaats) waarin hij ook van allerlei archiefbronnen gebruik maakte, bijvoorbeeld die van het leger. Dat soort materiaal is niet opgenomen. Maar natuurlijk vergt zoiets weer een geheel andere ‘archiefwijzer’ waarin alle in een eindeloze reeks publicaties vermelde archiefbronnen gesystematiseerd worden.

Eigenlijk is er eerst een gewone bibliografie nodig van alle studies over de vrijmetselarij (waarvan 98 % veel onzin bevat). Een mooie nieuwe taak voor de OVN? Laat men daar dan meteen maar beginnen aan een primaire bibliografie van alle maçonnieke publicaties uit de achttiende eeuw - die is misschien nóg harder nodig. Oh ja, nog een klein verlangen: kunnen ze geen gedrukte archiefwijzer maken van alle soorten archieven in het CMC (de site van het CMC is al heel aardig, maar toch), en van de archieven aanwezig bij de Hoge Graden? Dat zou opschieten.

Het boekje heeft een goede index.