Geluk

maandag 8 oktober 2007


Omdat onze regeringen aanhoudend met zekerheid menen te weten waarin het geluk van een volk bestaat, houden velen van u zich, elk jaar, dagen bezig bijvoorbeeld met het invullen van belastingpapieren; en weken of maanden met onderwijspaperassen.

De onderliggende idee is dat zonder allerlei regelingen omtrent herverdeling van bezit een volk doodongelukkig wordt; en dat zonder extreme aandacht voor het proces van het leren, kennis zelf er niet toe doet. U kent de gevolgen. We zijn nu erg gelukkig. Het is fantastisch dat uw kind met veel pijn en moeite op eigen houtje leert ontdekken dat België ten zuiden van Nederland ligt. Het is minder belangrijk dat het geen tijd overhoudt voor de geschiedenis van België.

De klassieken hadden dergelijke ideeën niet, over de organisatie en het afdwingen van geluk.

En het christendom legde er zich natuurlijk vaak graag bij neer dat deze aarde een tranendal is.

En de Verlichting?

De Verlichting is geobsedeerd door de vraag naar het wezen van ‘geluk’. Nu hadden ze nooit het idee dat herorganisatie van de belastingen en eindeloze hervorming van het onderwijs iets met geluk te maken had. Dat schiep hoogstens de voorwaarden voor het individu om een zinvol lid te worden van de maatschappij.

Waar geluk wèl in bestond?

Een paar dagen geleden verscheen een proefschrift waarin de Nederlandse opvattingen rond geluk onderzocht zijn, aan de hand van 1600 teksten (verhandelingen, egodocumenten, wat al niet). Het hoogtepunt van de aandacht voor geluk ligt in de jaren 1770-1779.

Wat vinden ze dan van geluk?

Geluk, zo denkt men, is te vinden in het beoefenen van deugd. Sommigen menen zelfs dat daaraan geen recht op ‘beloning’ ontleend kan worden.

Vreemd? Ontzettend vreemd. Rare jongens, die verlichten.

Leest u zelf maar. Herkauwer denkt dat het genoemde onderzoek misschien wat grondiger en creatiever gedaan had kunnen worden - maar het bevordert het inzicht in deze periode.

(1) Peter Buijs, De eeuw van het geluk. Nederlandse opvattingen over geluk ten tijde van de Verlichting, 1658-1835. Hilversum, Verloren, 2007. ISBN 978-90-6550-999-4.